الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌هاست که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های خود را شناسایی، کنترل و نظارت کنند. هدف اصلی این استاندارد کاهش تولید زباله و آلودگی است. برخی از این الزامات اجباری هستند و برخی دیگر اختیاری. در این مقاله به بررسی الزامات مختلف و مستندسازی آن‌ها خواهیم پرداخت.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
- الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
- ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
- سیستم مدیریت زیست‌محیطی چیست؟
- لیست الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
- تشریح الزامات ISO 14001 به زبان ساده
- چرخه PDCA و ایزو ۱۴۰۰۱
- ۱۰ بخش استاندارد مطابق با چک لیست الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
- مزایای پیادهسازی ایزو ۱۴۰۰۱
- اسناد و مدارک لازم برای اخذ گواهی ایزو ۱۴۰۰۱
- چطور برای اخذ ایزو ۱۴۰۰۱ اقدام کنیم؟
- چرا باید به دنبال اخذ گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ بود؟
- رعایت الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ چه فوایدی دارد؟
- جمع‌بندی
- سوالات متداول
- از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
همان‌طور که گفته شد، الزامات ISO ۱۴۰۰۱ شامل قوانینی است که سازمان‌ها باید رعایت کنند تا بتوانند گواهینامه این استاندارد را کسب کنند. این الزامات به سازمان‌ها کمک می‌کند تا یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) موثر ایجاد کنند. به زبان ساده، این الزامات شامل موارد زیر است:
- باید بدانید که فعالیت‌های شما چه تأثیری بر محیط‌زیست دارد.
- باید برنامه‌ای برای کاهش این اثرات داشته باشید.
- برنامه را اجرا کرده و به‌صورت مداوم بررسی کنید که آیا به درستی پیش می‌رود یا خیر.
- در صورت بروز مشکل، باید توانایی رفع سریع آن را داشته باشید.
- همیشه باید به فکر بهبود مستمر باشید.
ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
ایزو ۱۴۰۰۱ یک استاندارد بین‌المللی برای سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده است. این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تأثیرات زیست‌محیطی فعالیت‌های خود را شناسایی، کنترل و کاهش دهند و در عین حال الزامات قانونی و مقرراتی مرتبط را رعایت کنند. ایزو ۱۴۰۰۱ بر اصولی مانند کاهش مصرف منابع، مدیریت پسماند، و پیشگیری از آلودگی تأکید دارد و بهبود مستمر در عملکرد زیست‌محیطی را تشویق می‌کند. این استاندارد قابل‌اجرا در تمام صنایع و سازمان‌ها، صرف‌نظر از اندازه یا نوع فعالیت، است و می‌تواند اعتبار زیست‌محیطی سازمان را در بازارهای جهانی تقویت کند.
سیستم مدیریت زیست‌محیطی چیست؟
سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) یک چارچوب سازمان‌یافته است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تأثیرات زیست‌محیطی فعالیت‌های خود را به طور مؤثر مدیریت و کاهش دهند. این سیستم شامل سیاست‌ها، فرایندها، و رویه‌هایی است که برای شناسایی جنبه‌های زیست‌محیطی، پایش عملکرد، رعایت قوانین و مقررات زیست‌محیطی، و اجرای برنامه‌های بهبود مستمر طراحی شده‌اند. EMS سازمان را قادر می‌سازد تا منابع طبیعی را بهینه مصرف کند، تولید پسماند را کاهش دهد، و به پایداری بلندمدت دست یابد. استانداردهایی مانند ایزو ۱۴۰۰۱ به‌عنوان راهنمایی برای طراحی و اجرای این سیستم عمل می‌کنند و به افزایش اعتبار و مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی کمک می‌کنند.
لیست الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
از مهم‌ترین الزامات این استاندارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعهد مدیریت ارشد
- شناسایی جنبه‌های زیست‌محیطی
- رعایت قوانین و مقررات زیست‌محیطی
- تعیین اهداف و برنامه‌های زیست‌محیطی
- آموزش کارکنان
- کنترل عملیات
- آمادگی در شرایط اضطراری
- پایش و اندازه‌گیری
- ممیزی داخلی
- بازنگری مدیریت
رعایت این الزامات به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اثرات منفی خود بر محیط‌زیست را کاهش داده و عملکرد زیست‌محیطی خود را بهبود بخشند.
تشریح الزامات ISO 14001 به زبان ساده
به زبان ساده الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ به دو دسته اجباری و غیر اجباری تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
الزامات اجباری ایزو ۱۴۰۰۱
برای اخذ گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱، ارائه مستندات و سوابق زیر ضروری است:
- سیاست محیطی
- جنبه‌های محیطی
- الزامات قانونی و سایر الزامات
- اهداف و برنامه‌های محیطی
- منابع، نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات
- شایستگی، آموزش و آگاهی
- ارتباطات داخلی و خارجی
- مستندات سیستم مدیریت محیطی
- کنترل عملیاتی
- آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری
- پایش و اندازه‌گیری
- ارزیابی تطابق
- ممیزی داخلی
- بازبینی مدیریت
- اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
الزامات غیر اجباری ایزو ۱۴۰۰۱
بعضی از الزامات این استاندارد اختیاری هستند، اما معمولاً سازمان‌ها آن‌ها را اجرا می‌کنند تا نشان دهند سیستم مدیریت زیست‌محیطی‌شان به درستی عمل می‌کند. برخی از این الزامات عبارتند از:
- دفترچه راهنما برای مدیریت زیست‌محیطی
- روش‌هایی برای ارزیابی وضعیت سازمان
- روش‌هایی برای شناسایی مشکلات زیست‌محیطی
- روش‌هایی برای مدیریت خطرات و فرصت‌ها
- آموزش کارکنان
- روش‌هایی برای رعایت قوانین
- مدیریت منابع طبیعی
- نگهداری اطلاعات
- تعیین اهداف زیست‌محیطی
- آمادگی برای مواقع اضطراری
- رسیدگی به مشکلات
- بررسی داخلی عملکردها
- بازنگری مدیریت
- چک‌لیست‌ها و نقشه‌های عملیاتی
چرخه PDCA و ایزو ۱۴۰۰۱
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ بر اساس مدل چرخه PDCA (برنامه‌ریزی، اجرا، بررسی، اقدام) تنظیم شده است. این چرخه به زبان ساده می‌گوید: اول برنامه‌ریزی کن، سپس آن را اجرا کن، بعد نتایج را بررسی کن و در نهایت بر اساس نتایج، اقدام به بهبود کن. این چرخه به طور مستمر تکرار میشود تا بهبود مستمر ایجاد شود.
بخش‌های مختلف استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱
استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ شامل ۱۰ بخش اصلی است که ۷ بخش آن الزامات اصلی را در بر می‌گیرد. این بخش‌ها عبارتند از:
- شرایط سازمان
- رهبری
- برنامه‌ریزی
- پشتیبانی
- عملیات
- ارزیابی عملکرد
- بهبود
۱۰ بخش استاندارد مطابق با چک لیست الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
همان‌طور که گفتیم استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ بر اساس مدل چرخه PDCA (برنامه‌ریزی، انجام، بررسی و اقدام) تدوین شده است. الزامات ده بخش اصلی ایزو ۱۴۰۰۱ مطابق با چک‌لیست الزامات و چرخه PDCA به این شکل دسته‌بندی می‌شوند:
برنامه‌ریزی (Plan)
- زمینه سازمان
- برنامه‌ریزی
انجام (Do)
- رهبری
- پشتیبانی
- عملیات (
بررسی (Check)
- ارزیابی عملکرد
اقدام (Act)
- بهبود
مزایای پیادهسازی ایزو ۱۴۰۰۱
- کاهش هزینه‌های عملیاتی: با بهینه‌سازی مصرف انرژی و منابع، هزینهها به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
- رعایت قوانین زیست‌محیطی: ایزو ۱۴۰۰۱ به سازمان کمک می‌کند تا تمامی الزامات قانونی و مقررات زیست‌محیطی را رعایت کند.
- بهبود شهرت و اعتبار: اجرای این استاندارد تعهد سازمان به پایداری را نشان می‌دهد و اعتماد مشتریان و شرکا را جلب می‌کند.
- کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی: با شناسایی و مدیریت جنبه‌های زیست‌محیطی، احتمال وقوع مشکلات زیست‌محیطی و جریمه‌ها کاهش می‌یابد.
- افزایش بهره‌وری و نوآوری: تمرکز بر بهبود فرایندها و کاهش ضایعات به سازمان کمک می‌کند تا عملکرد خود را بهبود بخشد و به فرصت‌های جدید دست یابد.
اسناد و مدارک لازم برای اخذ گواهی ایزو ۱۴۰۰۱
برای دریافت این گواهینامه، سازمان‌ها باید نشان دهند که سیستم مدیریت زیست‌محیطی‌شان به درستی کار می‌کند. مدارکی که برای این منظور نیاز است شامل موارد زیر میشود:
- بیانیه سیاست‌های زیست‌محیطی
- ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی
- بازرسی داخلی
- آمادگی برای شرایط اضطراری
- آموزش کارکنان
- مستندسازی اقدامات و ارتباطات
چطور برای اخذ ایزو ۱۴۰۰۱ اقدام کنیم؟
برای رعایت صحیح الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ و اخذ گواهی این استاندارد:
- اول باید هدف‌هایتان را مشخص کنید و بگویید چطور می‌خواهید به آن‌ها برسید.
- مطمئن شوید همه در شرکت شما از این پروژه حمایت می‌کنند و آموزش می‌بینند.
- بررسی کنید که شرکت شما چه تاثیری بر محیط زیست دارد و چطور می‌خواهید بهترش کنید.
چرا باید به دنبال اخذ گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ بود؟
داشتن گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ نشان‌دهنده تعهد سازمان به محیط‌زیست است و باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران، مشتریان و جامعه نسبت به سازمان میشود. این گواهینامه نه تنها به بهبود عملکرد زیست‌محیطی سازمان کمک می‌کند، بلکه مزایای مالی و قانونی نیز به همراه دارد.
رعایت الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ چه فوایدی دارد؟
اهمیت به الزامات استاندارد و پیادهسازی این اصول، جدا از منجرشدن به گرفتن گواهی ایزو، مزایایی نیز برای سازمان ما به همراه داره. مثل:
- عملکرد بهتر: پایداری شرکتی، باعث میشود کارها بهتر پیش برود.
- فواید زیست محیطی: زباله کمتر و مصرف بهتر منابع، باعث هزینه کمتر و نظارت بیشتر بر تاثیرات زیست محیطی میشود.
- مزایای مالی و قانونی: وقتی این گواهی را دارید، یعنی همه قوانین زیست‌محیطی را رعایت میکنید. این کار باعث میشود همه به شما اعتماد کنند و حتی از رقبا پیشی بگیرید.
جمع‌بندی
سوالات متداول
حال که می‌دانید ایزو ۱۴۰۰۱ چیست و چه الزاماتی دارد، بیاییدچند تا سوال متداول در این باره را نیز پاسخ بدهیم:
معمولاً بین ۲ هفته تا ۲۰ روز کاری طول میکشد، ولی به گستردگی و آمادگی شرکت شما نیز بستگی دارد.
خیر، اجباری نیست. ولی خیلی از شرکت‌ها داوطلبانه برای آن اقدام می‌کنند چون فواید زیادی دارد.
معمولاً سخت‌ترین قسمت، تغییر فرهنگ سازمانی است. یعنی بخشی که باید همه کارمندان را متقاعد کنید که این کار مهم است و باید روش‌های کارشان را عوض کنند.
۱- هزینهها کم میشود. (چون کمتر انرژی مصرف میکنید.)
۲- وجهه شما بهتر میشود. (چون نشان میدهید به فکر محیط زیست هستید.)
۳- مشتریهای جدید پیدا میکنید. (چون خیلیها دوست دارند با شرکتهای سبز کار کنند.)
از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟
اولین نکته‌ای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامه‌ای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نام‌برده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.
دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.
){kind=link}
بدون دیدگاه