الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ (تشریح الزامات ISO 45001 به زبان ساده)

الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ در واقع راهنمایی برای ایجاد محیط کاری ایمن و سالم است. خلاصه این الزامات عبارتند از: شناسایی مخاطرات، ارزیابی ریسک‌ها، اجرای برنامه‌های کنترلی، آموزش و مشارکت کارکنان، تعهد مدیریت ارشد، پایش عملکرد و بهبود مستمر. تمامی این موارد باید در قالب یک سیستم مدیریتی یکپارچه و هماهنگ با سایر فرآیندهای سازمانی گنجانده شوند. اگر قصد پیاده‌سازی استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ را دارید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با الزامات آن آشنا شوید.

الزامات ایزو

همانطور که اشاره شد، الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌هایی است که شرکت‌ها باید برای دریافت گواهینامه این استاندارد رعایت کنند. این الزامات به شرکت‌ها در ایجاد یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) مؤثر کمک می‌کند. به زبان ساده، این الزامات شامل موارد زیر است:

1. شناسایی تأثیرات فعالیت‌های سازمان بر محیط زیست
2. تدوین برنامه برای کاهش این تأثیرات
3. اجرای برنامه و نظارت مستمر بر پیشرفت آن
4. حل سریع مشکلات احتمالی
5. تلاش مداوم برای بهبود عملکرد

ایزو ۴۵۰۰۱ چیست؟

ایزو ۴۵۰۰۱ یک استاندارد بین‌المللی برای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده است. هدف این استاندارد کاهش خطرات مرتبط با محیط کار، پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی، و ایجاد محیطی ایمن‌تر برای کارکنان است. ایزو ۴۵۰۰۱ با تمرکز بر شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها، رعایت الزامات قانونی، و بهبود مستمر، سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا بهره‌وری را افزایش داده و تعهد خود به ایمنی و سلامت کارکنان را اثبات کنند. این استاندارد در تمامی صنایع و سازمان‌ها، صرف‌نظر از اندازه یا نوع فعالیت، قابل‌اجرا است.

تشریح الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ به زبان ساده

کارفرمایان مسئول سلامت و ایمنی کارکنان خود هستند. استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱:۲۰۱۸ در صورت اجرای صحیح، می‌تواند خطرات شغلی مانند حوادث و بیماری‌های ناشی از کار را کاهش دهد و مستقیماً بر کارگران تأثیر بگذارد. هدف نهایی الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ حفاظت از سلامت و ایمنی تمام افراد در محیط کار و ترویج فرهنگ ایمنی در کل سازمان است.

مدیریت باید از تأمین منابع لازم برای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OHSMS) اطمینان حاصل کند. مسئولان و کارگران باید برای ایجاد یک OHSMS مؤثر همکاری کنند. کارکنان باید خطرات را پیش‌بینی، گزارش و حتی برای آنها راه‌حل ارائه دهند. مدیریت نیز باید از ابزارهای ارزیابی ریسک برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه کاهش یا حذف خطرات ایمنی استفاده کند.

لیست الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

الزامات ISO 45001:2018 طبق بندهای این استاندارد شامل موارد زیر می‌شوند:

• بند ۴:

وضعیت سازمان

محدوده سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی

سیستم مدیریت OHS

• بند ۵:

رهبری و تعهد

سیاست OHS

نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات سازمانی

مشورت و مشارکت کارگرا

• بند ۶:

برنامه برای مقابله با ریسک‌ها و فرصت‌ها

ارزیابی ریسک

شناسایی الزامات قانونی و سایر الزامات

اهداف OHS

• بند ۷:

پشتیبانی

اطلاعات و ارتباطات

• بند ۸:

برنامه‌ریزی و کنترل عملیاتی

پیمانکارا و خرید/برون‌سپاری

آمادگی و واکنش اضطراری

• بند ۹:

ارزیابی عملکرد

ممیزی داخلی

بازنگری مدیریت

• بند ۱۰:

گزارش‌های حوادث، عدم انطباق و اقدامات اصلاحی

بهبود مستمر

۷ قدم برای اجرای موثر الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

یک برنامه مؤثر جهت اجرای ایزو ۴۵۰۰۱، باید ساده و قابل فهم باشد. برای این کار می‌توانید این ۷ گام ساده را در سازمان خود دنبال کنید:

1. شناسایی تأثیرات خارجی و داخلی – درک خواسته‌های ذی‌نفعان مهم است و به مدیریت در تعیین محدوده سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی کمک می‌کند.
2. تعیین خط‌مشی و تقسیم وظایف توسط رهبران و کارگران – هر دو طرف در ایجاد برنامه ایمنی و بهداشت شغلی مهم هستند. در این مرحله وظایف را مشخص کنید.
3. برنامه‌ریزی برای شناسایی و کاهش ریسک‌ها – روش‌های مختلفی وجود دارد، اما ماتریس ریسک بسیار توصیه می‌شود. فراموش نکنید قوانین و الزامات دیگر را نیز در نظر بگیرید.
4. تعیین پشتیبانی‌های مورد نیاز – این امر به برنامه‌ای که در مرحله قبل تدوین کرده‌اید بستگی دارد. منابع لازم را برای کنترل ریسک‌ها اختصاص دهید.
5. اجرای عملیاتی – رهبران باید تغییرات را مدیریت کرده و برای شرایط اضطراری آماده باشند.
6. ارزیابی، حسابرسی و بازبینی – با ارزیابی منظم می‌توانید مشکلات تکراری و ریسک‌های جدیدی را که هنگام برنامه‌ریزی ندیده‌اید، شناسایی کنید. حسابرسی نیز کمک می‌کند تا از صحت همه چیز اطمینان حاصل کنید.
7. بهبود مستمر و پیگیری – سازمان باید همواره برنامه ایزو ۴۵۰۰۱ را دنبال کرده و بهبود دهد. این کار، گام مهمی برای داشتن یک محیط کار ایمن است. کارفرمایان نیز باید مرتباً به کارمندان یادآوری کرده و آموزش دهند.

استفاده از سلسله مراتب کنترل‌ها در اجرای الزامات استاندارد

در طول فرآیند اجرای الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ که در بالا بررسی شد، می‌توانید از سلسله مراتب کنترل‌ها نیز استفاده کنید. این یک سیستم است که معمولاً برای کاهش و حذف خطرات استفاده می‌شود. معمولاً شامل ۵ مرحله است که توسط مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH) توصیه شده است:

1. حذف – برداشتن خطر
2. جایگزینی – تعویض خطر با گزینه کم خطرتر
3. تجهیزات مهندسی – جداسازی افراد از خطر
4. کنترل‌های اداری – تغییر فرآیند کار
5. تجهیزات حفاظت فردی (PPE) – تأمین وسایل محافظت برای کارگران

سطح دیگری به نام “ایزوله کردن” نیز وجود دارد که پس از جایگزینی قرار می‌گیرد، اما سازمان‌های پیشرو در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی آن را توصیه نمی‌کنند. این روش چندان ضروری نیست زیرا تجهیزات مهندسی همین کار را انجام می‌دهند. این سلسله مراتب روشی برای کنترل ریسک‌هاست. طبق گفته CDC، باید از بالا به پایین از آنها استفاده کرد، زیرا موارد بالاتر مؤثرتر و محافظت‌کننده‌تر هستند. اگر یک روش جواب نداد یا نتوانست ریسک را کاهش دهد، به سراغ روش بعدی بروید. مثلاً اگر امکان حذف خطر وجود نداشت، به سراغ جایگزینی بروید و همین‌طور ادامه دهید تا ریسک‌ها به حداقل برسند.

ممیزی سیستم ایمنی و بهداشت شغلی

به کسب‌وکارها توصیه می‌شود خودارزیابی انجام دهند، زیرا اگر می‌خواهند با الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ مطابقت داشته باشند، باید ممیزی داخلی انجام دهند. یک نمونه چک‌لیست ممیزی ایزو ۴۵۰۰۱:۲۰۱۸ وجود دارد که بندهای مهم الزامات را که قبلاً ذکر شد، در بر می‌گیرد. این بندها در چک‌لیست به بخش‌های مختلفی تقسیم شده‌اند: بافت سازمان، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی، عملیات، ارزیابی عملکرد و بهبود.

چک لیست الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

همان‌طور که گفته شد، ایزو ۴۵۰۰۱ الزامات خاصی برای ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی قوی دارد. رعایت این الزامات به ایجاد یک چارچوب محکم برای مدیریت پیشگیرانه خطرات و بهبود ایمنی و سلامت کارگران کمک می‌کند. در ادامه، نگاهی به الزامات اصلی ایزو ۴۵۰۰۱ می‌اندازیم:

۱۰ بخش استاندارد مطابق با چک لیست الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ مجموعه‌ای از الزامات خاص برای ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی قوی است. رعایت این الزامات به سازمان‌ها امکان می‌دهد چارچوبی محکم برای مدیریت پیشگیرانه خطرات و بهبود ایمنی و سلامت کارکنان ایجاد کنند. در ادامه، الزامات اصلی ایزو ۴۵۰۰۱ را بررسی می‌کنیم:

۱۰ بخش استاندارد مطابق با چک لیست الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ بر اساس مدل چرخه PDCA (برنامه‌ریزی، اجرا، بررسی و اقدام) تدوین شده است. الزامات ده بخش اصلی ایزو ۴۵۰۰۱ مطابق با چک‌لیست الزامات و چرخه PDCA به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند:

۱- دامنه کاربرد ۲- مراجع الزامی ۳- اصطلاحات و تعاریف

این سه بخش اول مقدماتی هستند و در چرخه PDCA قرار نمی‌گیرند.

برنامه‌ریزی (Plan): 4- زمینه سازمان ۵- رهبری و مشارکت کارکنان ۶- برنامه‌ریزی

اجرا (Do): 7- پشتیبانی ۸- عملیات

بررسی (Check): 9- ارزیابی عملکرد

اقدام (Act): 10- بهبود

این دسته‌بندی نشان می‌دهد چگونه بخش‌های مختلف استاندارد با چرخه PDCA همخوانی دارند. این چرخه به سازمان‌ها کمک می‌کند سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی را به طور مداوم بهبود بخشند.

انواع الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

برای اخذ گواهی ایزو ۴۵۰۰۱، باید مدارک و الزامات مشخصی را آماده کرد. این الزامات به دو دسته اجباری و غیراجباری تقسیم می‌شوند. هدف اصلی الزامات استاندارد، کاهش تأثیر منفی بر محیط زیست و بهبود مستمر است. موارد اجباری حتماً باید اجرا شوند، در حالی که الزامات غیراجباری می‌توانند به بهبود عملکرد کمک کنند.

الزامات اجباری ISO 45001

1. خط‌مشی زیست‌محیطی: تدوین سیاست زیست‌محیطی مشخص و قابل مشاهده برای همه
2. شناسایی جنبه‌های زیست‌محیطی: ارزیابی تأثیر فعالیت‌های سازمان بر محیط زیست
3. شناسایی الزامات قانونی: آگاهی و رعایت قوانین زیست‌محیطی مرتبط
4. اهداف و برنامه‌ها: تعیین اهداف زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی برای دستیابی به آنها
5. منابع، نقش‌ها و مسئولیت‌ها: تعیین وظایف و منابع مورد نیاز
6. صلاحیت، آموزش و آگاهی: آموزش کارکنان و اطمینان از آگاهی آنها نسبت به وظایفشان
7. ارتباطات: ایجاد سیستم ارتباطی برای تبادل اطلاعات زیست‌محیطی
8. کنترل عملیات: نظارت بر فعالیت‌های دارای تأثیر زیست‌محیطی
9. آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری: آمادگی برای مقابله با مشکلات احتمالی زیست‌محیطی
10. پایش و اندازه‌گیری: ارزیابی منظم عملکرد زیست‌محیطی
11. ارزیابی انطباق: بررسی میزان همخوانی با قوانین و مقررات
12. عدم انطباق، اقدام اصلاحی و پیشگیرانه: رفع مشکلات و جلوگیری از تکرار آنها
13. کنترل سوابق: ثبت و نگهداری تمام اطلاعات مربوطه
14. ممیزی داخلی: ارزیابی منظم داخلی
15. بازنگری مدیریت: بررسی مستمر توسط مدیریت ارشد

الزامات غیراجباری ISO 45001

1. چرخه عمر محصول: توجه به تأثیرات زیست‌محیطی محصولات از تولید تا دفع
2. ارتباط با ذینفعان بیرونی: گفتگو با مشتریان، همسایگان و سایر افراد مرتبط درباره مسائل زیست‌محیطی
3. طراحی سبز: طراحی محصولات و خدمات با کمترین آسیب به محیط زیست
4. مدیریت زنجیره تأمین: همکاری با تأمین‌کنندگان برای رعایت مسائل زیست‌محیطی
5. گزارش‌دهی زیست‌محیطی: انتشار اطلاعات مربوط به عملکرد زیست‌محیطی

کاربرد الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ در زمینه‌های مختلفی قابل‌اجرا است و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا محیط کاری ایمن و سالمی ایجاد کنند. برخی از کاربردهای اصلی آن عبارتند از:

1. شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها: شناسایی خطرات بهداشتی و ایمنی در محیط کار و ارزیابی آن‌ها برای جلوگیری از حوادث و بیماری‌ها.
2. مشارکت کارکنان: تشویق به مشارکت کارکنان در شناسایی خطرات و پیشنهاد راهکارهایی برای بهبود ایمنی و سلامت در محل کار.
3. رعایت الزامات قانونی: اطمینان از انطباق با قوانین و مقررات ایمنی و بهداشت شغلی ملی و بین‌المللی.
4. بهبود مستمر: ایجاد فرآیندهایی برای پایش و ارزیابی مستمر شرایط ایمنی در محیط کار و اجرای تغییرات لازم برای ارتقای سلامت و ایمنی.
5. آموزش و آگاهی‌بخشی: فراهم کردن آموزش‌های لازم برای کارکنان جهت افزایش آگاهی از خطرات و روش‌های مقابله با آن‌ها.

هدف از پیاده سازی الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

هدف از پیاده‌سازی الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ ایجاد یک محیط کاری ایمن و سالم برای کارکنان و دیگر ذی‌نفعان است. این استاندارد با هدف کاهش خطرات بهداشتی و ایمنی، پیشگیری از حوادث شغلی، و ارتقای رفاه کارکنان طراحی شده است. پیاده‌سازی الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ باعث می‌شود سازمان‌ها بتوانند:

1. کاهش حوادث و بیماری‌های شغلی: از طریق شناسایی و کنترل خطرات محیط کار و بهبود شرایط ایمنی، احتمال وقوع حوادث کاهش می‌یابد.
2. رعایت قوانین و مقررات: سازمان‌ها به‌طور مؤثر از انطباق با قوانین ایمنی و بهداشت شغلی اطمینان حاصل می‌کنند.
3. افزایش بهره‌وری و رضایت کارکنان: محیط کار ایمن و سالم موجب افزایش انگیزه، بهره‌وری و رضایت شغلی کارکنان می‌شود.
4. بهبود مستمر: ایجاد فرآیندهای بهبود مستمر در ایمنی و بهداشت شغلی، باعث افزایش اثربخشی سیستم مدیریت ایمنی و کاهش ریسک‌ها در بلندمدت می‌شود.

جمع‌بندی

ایزو ۴۵۰۰۱ از سازمان‌ها می‌خواهد به طور مستمر به دنبال راه‌هایی برای بهبود وضعیت ایمنی و سلامت کارکنان خود باشند. این امر مستلزم ارزیابی منظم عملکرد سیستم و اقدام برای بهبود در صورت لزوم است. برخی از اقدامات ممکن عبارتند از:

• خرید تجهیزات جدید و پیشرفته‌تر
• استخدام نیروهای جدید با مهارت‌های به‌روز
• استفاده از فناوری‌های نوین
• بهبود کانال‌های ارتباطی بین کارکنان

خلاصه الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ بر هوشیاری مداوم و جستجوی راه‌های جدید برای بهبود شرایط تأکید دارد. این رویکرد به ایجاد محیط کاری امن‌تر و سالم‌تر منجر می‌شود.

سوالات متداول

از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟

اولین نکته‌ای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامه‌ای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نام‌برده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.

دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.

در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.

---