
گواهینامه OHSAS 18001 یا سیستم مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی تا سال ۲۰۱۸ در بسیاری از کشورها یک الزام قانونی بود. اخذ OHSAS 18001 شرکتها را ملزم به ارائه گزارش در مورد عملکردشان در رابطه با تامین سلامتی و ایمنی شغلی کارکنان میکرد. گرفتن OHSAS 18001 نشانهای از تعهد سازمانها به تامین بهداشت شغلی و ایمنی کارکنان تلقی میشد و به کسبوکارها در کنترل خطرات و استفاده از چارچوبی مؤثر برای مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی کمک میکرد؛ با این وجود صدور OHSAS 18001 از سال ۲۰۱۸ متوقف و این استاندارد با ایزو ۴۵۰۰۱ جایگزین شد. در این مقاله با ما همراه باشید تا دلایل این جایگزینی و نحوه ارتقا ohsas 18001 به iso 45001 را بررسی کنیم.
آنچه در این مطلب میخوانید:
- استاندارد ohsas 18001 چیست؟
- گواهینامه OHSAS 18001 چیست؟
- تاریخچه استاندارد OHSAS 18001
- بندهای استاندارد ohsas 18001
- الزامات OHSAS 18001
- آخرین ورژن OHSAS 18001
- جایگزینی OHSAS18001 با ISO 45001
- تفاوتهای عمده OHSAS 18001 و ایزو ۴۵۰۰۱
- گامهای کلیدی در ارتقا ohsas 18001 به iso 45001
- مزایای ارتقا ohsas 18001 به iso 45001 برای سازمانها
- کاربرد OHSAS 18001 چه بود؟
- مراحل اخذ OHSAS 18001
- اهمیت مشاوره تخصصی در پیادهسازی ohsas 18001
- مزایای اخذ OHSAS 18001
- چرا صدور OHSAS برای کسبوکار شما مناسب است؟
- جمعبندی
- سوالات متداول
- از کجا گواهینامه OHSAS 18001 بگیریم؟
استاندارد ohsas 18001 چیست؟
ISO، استاندارد OHSAS 18001 را بهعنوان یکی از استانداردهای بینالمللی سیستمهای مدیریت ایمنی و سلامت شغلی معرفی کرده بود. شرکتهای بزرگ و کوچک، با هر تعداد پرسنل و با هر زمینه فعالیتی میتوانستند از این استاندارد استفاده کنند.
استاندارد OHSAS 18001 سلامت و ایمنی کارکنان را در اولویت قرار میداد و الزاماتی برای افزایش امنیت و کاهش حوادث و خطرات شغلی مشخص میکرد. گرفتن OHSAS 18001 مزایای بسیاری برای شرکتها به دنبال داشت و به مدیریت کمک میکرد بدون این که نیروی کار خود را به خطر بیندازد، در مسیر رسیدن به اهداف مالی سیستم حرکت کند.
گواهینامه OHSAS 18001 چیست؟
سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&SMS) متشکل از برنامهها و فرآیندهایی است که قوانینی برای نحوه مراقبت از سلامت کارکنان و ایمنی شغلی آنها تعریف میکند. این سیستم برای هر شرکت با توجه به الزامات قانونی و فرایندهای تجاری آن شرکت و خطرات بهداشت و ایمنی محیط کار بهخصوصش، به صورت منحصر به فرد تنظیم میشود. الزامات گواهینامه OHSAS 18001 دستورالعملهایی برای ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی موثر برای هر شرکت ارائه میکرد.
اخذ گواهینامه ایزو OHSAS 18001 در حالت کلی اجباری نبود؛ اما بسیاری از سازمانها برای نشان دادن تعهد خود و اجرای برنامههای موثر بهداشت و ایمنی شغلی این استاندارد را انتخاب میکردند.
تاریخچه استاندارد OHSAS 18001
سیستم مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی با تلاش تعدادی از سازمانهای استاندارد ملی پیشرو کشورهای مختلف، نهادهای صدور و مشاوران متخصص ایجاد شد. محرک اصلی تعریف این استاندارد احساس نیاز به داشتن محیط کاری ایمن و کاهش احتمال رخ دادن حوادث شغلی برای افراد مختلف بود. نمونهای از شرکتکنندگان در نشستهای اولیه به شرح زیر بودند:
- سازمان تضمین کیفیت ملی
- سازمان بینالمللی مدیریت ایمنی با مسئولیت محدود
- مؤسسه تحقیقات استاندارد و صنعت مالزی
- سازمانهای خدمات صدور گواهینامههای بینالمللی
بندهای استاندارد ohsas 18001
بندهای استاندارد ohsas 18001 عبارتاند از:
- دامنه
- انتشارات مرجع
- اصلاحات و تعاریف
- اﻟﺰاﻣﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﯾﻤنی و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺷﻐلی
الزامات OHSAS 18001
OHSAS 18001 مجموعهای از الزامات را برای سازمانها تعیین میکرد که باید برای موفقیت در پیادهسازی این استاندارد رعایت میشد. این الزامات به چهار بخش کلیدی تقسیم میشدند:
سیاستهای ایمنی و بهداشت
اولین مرحله از پیادهسازی OHSAS 18001 تعیین سیاستهای ایمنی و بهداشت بود. سازمانها باید یک سیاست رسمی برای ارتقاء ایمنی و بهداشت در محیط کار تعریف میکردند که شامل تعهد به رعایت قوانین، پیشگیری از حوادث و بهبود مستمر باشد.
برنامهریزی و ارزیابی ریسک
سازمانها باید برنامههای مشخصی برای شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسکهای مرتبط با ایمنی و بهداشت حرفهای تهیه میکردند. این فرآیند شامل بررسی ریسکهای موجود در محیط کار و تعیین راهحلهای مناسب برای مدیریت آنها بود.
اجرای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت
اجرای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت نیازمند تعهد تمامی افراد در سازمان بود. این شامل آموزش کارکنان، تخصیص منابع و پیادهسازی فرآیندهای مشخص برای کنترل ریسکها میشد.
ارزیابی و بهبود مستمر
یکی از ویژگیهای کلیدی OHSAS 18001، تاکید بر بهبود مستمر بود. سازمانها موظف بودند به طور دورهای سیستمهای خود را ارزیابی کنند و در صورت نیاز، اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهند تا عملکرد ایمنی و بهداشت خود را ارتقا دهند.
آخرین ورژن OHSAS 18001
سازمان ایزو، آخرین نسخه این استاندارد (OHSAS18001:2007) را در سال ۲۰۰۷ منتشر کرده بود. این نسخه تا سال ۲۰۱۸ معتبر بود و برای کسبوکارهای مختلف صادر میشد. در سال ۲۰۱۸ گواهینامه ohsas 18001 با استاندارد بینالمللی جدیدی به نام ایزو ۴۵۰۰۱ که با عنوان استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی شناخته میشود، جایگزین شد.
گواهینامه ایزو ۴۵۰۰۱ همه بندهای اساسی استاندارد OHSAS 18001 را پوشش میدهد و علاوه بر آن شامل بندهایی اضافی است که طی یک دوره سه ساله، از سال ۲۰۱۸ تا سال ۲۰۲۱، جایگزین شدهاند. این بندهای جدید شامل راهنماییهایی در رابطه با ارزیابی و کنترل ریسک برای سازمانها هستند.
سازمانهایی که قبلاً گواهینامه OHSAS 18001 را دریافت کرده بودند تا سه سال فرصت داشتند این گواهینامه را با ایزو ۴۵۰۰۱ جایگزین کنند. پس از آن، از مارس ۲۰۲۱ همه گواهینامههای OHSAS 18001 را فاقد اعتبار درنظر گرفتند.
جایگزینی OHSAS18001 با ISO 45001
سازمان بینالمللی استانداردسازی در ۱۲ مارس سال ۲۰۱۸ گواهینامه ISO 45001 را با هدف توسعه یک استاندارد بینالمللی، معرفی و جایگزین استاندارد OHSAS 18001 کرد. هدف اصلی معرفی این ورژن جدید از مدیریت بهداشت و ایمنی، محافظت از تمام کارگران و کارمندان در سراسر جهان با یک نسخه واحد استاندارد است.
ایزو ۴۵۰۰۱ رویکرد پیشگیرانهتری برای مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی به کار میگیرد و در نتیجه همه خطرات محتمل در سازمان و خارج از آن را بررسی میکند. علاوه بر این هماهنگی استاندارد جدید با سایر استانداردهای ایزو سادهتر است و مزایای بسیاری از جمله کاهش هزینهها برای کسبوکارها به دنبال دارد.
تفاوتهای عمده OHSAS 18001 و ایزو ۴۵۰۰۱
این دو استاندارد با وجود شباهتها، تفاوتهای زیادی هم دارند. هدف هر دو استاندارد بهبود شرایط کاری است، اما ایزو ۴۵۰۰۱ یک رویکرد پیشگیرانه نسبت به کنترل ریسک اتخاذ میکند که مستلزم ارزیابی خطرات و اصلاح عوامل آنها قبل از ایجاد حوادث و صدمات است، در صورتی که OHSAS ۱۸۰۰۱ از یک رویکرد واکنشی برای کنترل خطر بهره میبرد.
رویکرد واکنشی OHSAS ۱۸۰۰۱ روی تفویض اختیارات کنترل خطر به پرسنل مدیریت ایمنی و مدیریت ریسک تمرکز دارد، نه روی مشکلات احتمالی داخلی و راهحل آنها.
ویژگی | OHSAS 18001 | ISO 45001 |
---|---|---|
ماهیت استاندارد | یک استاندارد بریتانیایی (BSI) برای مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی | یک استاندارد بینالمللی (ISO) برای مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی |
رویکرد کلی | بیشتر بر کنترل ریسک و الزامات قانونی تمرکز داشت | ادغام با استراتژی کسبوکار و تاکید بیشتر بر بهبود مستمر و فرهنگ سازمانی |
ساختار استاندارد | مبتنی بر مدل استاندارد بریتانیایی و بدون هماهنگی با سایر استانداردهای ISO | مبتنی بر ساختار Annex SL، هماهنگ با سایر استانداردهای ISO (مثل ISO 9001) |
تمرکز بر فرصتها | عمدتاً بر شناسایی و کاهش ریسکهای ایمنی و بهداشت تمرکز داشت | علاوه بر ریسک، بر شناسایی فرصتها برای بهبود ایمنی و بهداشت نیز تاکید دارد |
مدیریت تغییرات | مدیریت تغییرات بهصورت جزئی و محدود تعریف شده بود | بهبود و مدیریت تغییرات بهطور گسترده و با رویکرد سیستمی در نظر گرفته شده |
بهبود مستمر | تأکید کمتری بر بهبود مستمر داشت | تأکید بیشتر بر فرآیندهای بهبود مستمر و بازنگری دورهای |
ادغام با سیستمهای مدیریتی | ادغام مستقیم با سایر سیستمهای مدیریتی ISO دشوار بود | امکان ادغام بهتر با سیستمهای مدیریتی مانند ISO 9001 و ISO 14001 |
ارزیابی عملکرد و شاخصها | بیشتر به ارزیابی ریسک و نتایج حوادث محدود میشد | بر پایه ارزیابی عملکرد و استفاده از شاخصهای کلیدی برای اندازهگیری بهبود |
گامهای کلیدی در ارتقا ohsas 18001 به iso 45001
برای ارتقا از OHSAS 18001 به ISO 45001، سازمانها باید مراحل زیر را طی کنند:
- بررسی کامل الزامات جدید ISO 45001
- تطبیق سیستمهای فعلی با الزامات جدید
- انجام آموزشهای لازم برای کارکنان
- اجرای یک ممیزی کامل برای اطمینان از رعایت استاندارد جدید
مزایای ارتقا ohsas 18001 به iso 45001 برای سازمانها
ارتقا به ISO 45001 به سازمانها کمک میکند تا:
- سیستمهای ایمنی و بهداشت قویتر و یکپارچهتری ایجاد کنند.
- بهرهوری و کارایی سازمان را بهبود بخشند.
- از کاهش هزینههای مرتبط با حوادث کاری بهرهمند شوند.
- انطباق بهتری با استانداردهای جهانی داشته باشند.
کاربرد OHSAS 18001 چه بود؟
OHSAS 18001 به سازمانها در صنایع مختلف کمک میکرد تا از طریق ایجاد و پیادهسازی یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی، ریسکهای مرتبط با کار را کاهش دهند. این استاندارد در بخشهای متنوعی از جمله صنایع تولیدی، خدماتی، ساختمانسازی و انرژی استفاده میشد و به سازمانها امکان میداد تا بهبودهای مستمری در عملکرد ایمنی و بهداشت خود ایجاد کنند.
مراحل اخذ OHSAS 18001
همانطور که گفتیم امروزه صدور ایزو OHSAS 18001 را متوقف کردهاند. کسبوکارهای به جای آن باید به دنبال اخذ گواهینامه ایزو ۴۵۰۰۱ باشند؛ اما تا پیش از این مراحل اخذ گواهینامه OHSAS 18001 و پیادهسازی الزامات آن شامل موارد زیر بود:
- گرفتن OHSAS 18001 و آموزش الزامات استاندارد
- مستندسازی و پیادهسازی الزامات OHSAS 18001
- ممیزی اقدامات انجام شده
- صدور گواهینامه از مراجع صدور معتبر
اهمیت مشاوره تخصصی در پیادهسازی ohsas 18001
مشاوره تخصصی در پیادهسازی استاندارد OHSAS 18001 بسیار مهم است، چرا که این مشاوران میتوانند با تجربه و دانش خود، فرآیند پیادهسازی را تسهیل کنند و سازمانها را در رسیدن به اهداف ایمنی و بهداشت یاری دهند.
مزایای اخذ OHSAS 18001
در اولویت قراردادن سلامت و ایمنی کارکنان نه تنها بر رضایت و وفاداری آنها میافزاید، بلکه تصویری مثبت از سازمان به جامعه ارائه میکند. البته مزایای اخذ گواهینامه OHSAS ۱۸۰۰۱ به این موارد خلاصه نمیشود. در ادامه با برخی مزیتهای این گواهینامه آشنا میشویم:
- افزایش اعتبار شرکت پیش ذینفعان، مشتریان و عموم مردم
- کاهش میزان تصادفات و سوانح از طریق کاهش یا حذف خطرات محیط کار
- اتخاذ بهترین اقدامات بینالمللی در رابطه با مدیریت ریسک
- افزایش انگیزه کارمندان از طریق فراهم کردن یک محیط کار امن مطابق الزامات 5S
- کاهش هزینهها
- تضمین سلامت و رفاه کارکنان، پیمانکاران عموم افراد
- به حداقل رساندن مسئولیت کارفرمایان
- سازگاری با سایر استانداردهای ایزو
چرا صدور OHSAS برای کسبوکار شما مناسب است؟
سازمانها با گرفتن OHSAS 18001، توانایی خود را در برآوردهکردن الزامات بهداشتی و ایمنی نشان میدادند. همچنین با اثبات تعهد خود برای بهبود سیاستها اعتماد کارکنان، ذینفعان و مشتریان را جلب میکردند. نتیجه این امر افزایش اعتبار شرکت و گسترش معاملات تجاری بود. همین مسئله صدور OHSAS 18001 را برای سازمانهایی که دنبال بهبود عملکرد مجموعه خود بودند به گواهینامهای ضروری تبدیل میکرد.
جمعبندی
OHSAS 18001 یک استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت بود که اخذ آن به سازمانها راهکارهایی برای تشخیص، کنترل و کاهش خطرات تهدیدکننده سلامت و ایمنی در محیط کار ارائه میکرد. صدور OHSAS 18001 و پیادهسازی الزامات آن به ذینفعان شرکتها نشان میداد که مجموعه موردنظر سلامت و ایمنی کارکنان خود را به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی سازمان در اولویت قرار داده است. در سالهای اخیر ایزو ۴۵۰۰۱ جایگزین استاندارد OHSAS 18001 شده است.
سوالات متداول
در این مقاله گفتیم که استاندارد OHSAS 18001 به منظور ارائه یک چارچوب کاری برای بهبود مدیریت ایمنی و سلامت شغلی در سازمانها طراحی شده است. در ادامه به برخی سوالات متداول در این باره پاسخ میدهیم:
استاندارد OHSAS 18001 یک استاندارد بینالمللی مدیریت ایمنی و سلامت شغلی است که برای کنترل و کاهش خطرات مرتبط با ایمنی و سلامت در محیط کار طراحی شده است. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا سیستم مدیریتی مؤثری برای پیشگیری از حوادث و صدمات در محیط کار ایجاد کنند.
اجرای این استاندارد الزامی نیست، اما برای بسیاری از سازمانها انتخاب این استاندارد به عنوان یک راهکار مناسب برای بهبود ایمنی و سلامت شغلی و کاهش خطرات مرتبط با محیط کار میتواند بسیار مفید باشد.
استاندارد OHSAS 18001 و ISO 45001 هر دو به بهبود ایمنی و سلامت شغلی میپردازند، اما ISO 45001 به عنوان یک استاندارد بینالمللی جایگزین OHSAS 18001 شده است. تفاوت اصلی میان این دو استاندارد در رویکرد مدیریتی و ساختار است. درواقع ایزو ۴۵۰۰۱ یک سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی جامعتر و جهانیتر ارائه میدهد.
برای پیادهسازی استاندارد و اخذ گواهینامه OHSAS 18001، باید مراحل زیر را طی کنید:
۱- ایجاد سیاستها و اهداف مدیریت ایمنی و سلامت شغلی.
۲- برنامهریزی برای اجرای استاندارد در سازمان.
۳- اجرا و اعمال سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی.
۴- بررسی و ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت به منظور بهبود مستمر.
۵- نگهداری و بهبود استاندارد بر اساس نتایج بررسیها و ارزیابیها.
از کجا گواهینامه OHSAS 18001 بگیریم؟
اولین نکتهای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامهای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نامبرده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.
دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر میتوانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.