تضمین کیفیت یا QA مخفف Quality Assurance و فرایندی است که یک شرکت برای بهبود کیفیت محصولات خود انجام می‌دهد. این فرایند به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند محصولاتشان با استانداردهای کیفیت ملی و بین‌المللی مطابقت دارند.
افراد تمایل دارند از محصولات یا خدماتی باکیفیتی که نیازهای آن‌ها را برآورده کند استفاده کنند و اینجاست که نقش تضمین کیفیت مشخص می‌شود. اصطلاح «تضمین کیفیت» شامل دوکلمه «کیفیت» و «تضمین» است. خوب است قبل از اینکه عمیقاً به تضمین کیفیت و جنبه‌های مختلف آن بپردازیم، این دو اصطلاح را درک کنید.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
کیفیت چیست؟
کیفیت به معنای درجه‌ای از برتری محصول یا خدمات است. معیاری است که مشخص می‌کند محصولات یا خدمات تا چه اندازه با الزامات و مشخصات درخواستی مشتریان موردنظر مطابقت دارند. این الزامات و مشخصات می‌تواند به عملکرد، طراحی، قابلیت استفاده، قابلیت اطمینان و دوام مرتبط باشد. به بیان ساده این پارامتر ارزیابی می‌کند که محصول یا خدمت درخواستی، چقدر برای هدف موردنظر مناسب است.
این مفهوم ترکیبی از دو فعالیت اعتبارسنجی و راستی‌آزمایی است. راستی‌آزمایی بررسی می‌کند که آیا فرایند استفاده‌شده در طول توسعه نرم‌افزار درست است یا خیر. اعتبارسنجی، محصول را ارزیابی می‌کند تا بررسی کند که آیا با الزامات تجاری و استانداردهای کیفیت مطابقت دارد یا خیر.
تضمین چیست؟
تضمین به ضمانت یا قولی اطلاق می‌شود که از رخ‌دادن موارد خاصی اطمینان می‌دهد. هدف اطمینان‌دادن به مشتریان است که محصول نهایی بدون هیچ‌گونه خطا یا اشکالی نیازهای آن‌ها را برآورده می‌کند.
تضمین کیفیت چیست؟
اکنون باید تعریف دو اصطلاح فوق را با هم ترکیب کنیم. تضمین کیفیت یا QA به معنای ارائه ضمانت به مشتریان موردنظر توسط یک سازمان است که یک محصول یا خدمات خاص مطابق انتظار آن‌ها عمل می‌کند، تمام استانداردهای کیفیت را برآورده می‌کند و عاری از اشکالات و خطاها است.
به‌عبارت‌دیگر، QA رویه‌ای است شامل فعالیت‌ها و روش‌هایی برای اطمینان از اینکه یک محصول یا خدمات با استانداردهای کیفیت و سایر الزامات مشخص شده مطابقت دارد. QA علاوه بر کیفیت یک محصول، کیفیت فرایند مورداستفاده برای توسعه، آزمایش و نگهداری آن را نیز تضمین می‌کند و چرخه عمر توسعه را بهبود می‌بخشد.
نحوه پیاده‌سازی QA
QA یک فرایند پیوسته یا چرخه‌ای است که از چهار مرحله PDCA تشکیل شده است: برنامه‌ریزی، اقدام، بررسی و عمل. این فرایند به طور مداوم در طول چرخه عمر محصول تکرار می‌شود. در ادامه هر یک از این مراحل را موردبحث قرار می‌دهیم:
- طرح: اولین گام، تعیین الزامات و اهداف کیفیت، از جمله الزامات عملکردی و غیرعملکردی است. باید طرح دقیقی را ترسیم کنید که تمام فعالیت‌ها، فرایندها و روش‌ها را برای برآورده‌کردن الزامات کیفیت پوشش می‌دهد.
- اقدام: اکنون زمان اجرای فعالیت‌های مشخص شده در طرح است که شامل آزمایش، بررسی، تجزیه‌وتحلیل و بهبود فرایندها است.
- بررسی: پس از اجرای فعالیت‌ها، با استفاده از نتایج و گزارش‌ها بر کیفیت محصول با معیارهای خاص نظارت کنید. هرگونه مشکل و نقص بالقوه کیفیت را شناسایی کنید.
- عمل: تمام اقدامات اصلاحی ضروری را برای بهبود فرایند و محصولات انجام دهید.
مزایای تضمین کیفیت
برخی از مزایای قابل‌توجه تضمین کیفیت به شرح زیر است:
- کیفیت بهبودیافته: تضمین کیفیت به طور قابل‌توجهی کیفیت محصول یا خدمات را بهبود می‌بخشد، زیرا به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از مطابقت با استانداردهای کیفیت اطمینان حاصل کنند.
- صرفه‌جویی در هزینه: QA به‌عنوان یک چارچوب ساختاریافته برای سازمان‌ها عمل می‌کند تا کیفیت محصولات یا خدمات خود را تضمین کنند. خطاها، اتلاف‌ها و دوباره‌کاری‌ها را کاهش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا در هزینه صرفه‌جویی کنند.
- بهبود رضایت و اعتماد مشتری: هر چه کیفیت محصولات بالاتر باشد، رضایت مشتریان بیشتر می‌شود. مشارکت مشتریان و ذی‌نفعان در روند بررسی کیفیت سطوح مختلف فرایند، اعتماد آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد.
استانداردهای تضمین کیفیت
گواهینامه‌ها یا استانداردهای کیفیت تضمین می‌کنند که محصولات با پیروی از دستورالعمل‌ها و قوانین خاص توسعه یافته‌اند و تمام معیارهای کیفیت ضروری را برآورده می‌کنند. سری استانداردهای خانواده ایزو ۹۰۰۰ مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی برای مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت است که توسط سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) در سال ۱۹۸۷ توسعه‌یافته است.
این استانداردها به‌عنوان چارچوبی برای ایجاد، حفظ و بهبود سیستم‌های مدیریت کیفیت عمل می‌کنند تا محصولات و خدمات نیازهای مشتری و الزامات نظارتی را برآورده کنند. ۷ اصل ISO 9000 عبارت‌اند از:
- تمرکز بر مشتری
- رهبری
- مشارکت مردم
- رویکرد فرایندی
- بهبود
- تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد
- مدیریت روابط
وظایف مهندسان تضمین کیفیت
نقش مهندسان تضمین کیفیت بسته به شرکت و صنعت متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، شرح شغل مهندس QA ممکن است شامل مسئولیت‌های زیر باشد:
- تست قابلیت استفاده
- تست ویژگی
- تست سیستم
- تست یکپارچه‌سازی
- ایجاد طرح‌های آزمایشی برای تست محصول
- توسعه استانداردها برای اطمینان از کیفیت محصول
تضمین کیفیت در مقابل کنترل کیفیت
مرز باریکی بین مفهوم QA و QC وجود دارد و ممکن است درک تفاوت بین آن‌ها دشوار باشد. تفاوت اصلی این است که QA با فرایندها و بهبود آن‌ها سروکار دارد که منجر به محصول نهایی می‌شود. QC یا کنترل کیفیت شامل تجزیه‌وتحلیل محصول نهایی و نتایج آن برای اطمینان از انطباق آن با الزامات مشخص شده است.
کنترل کیفیت چیست؟
کنترل کیفیت (QC) در کنار تضمین کیفیت (QA)، جنبه دیگری از مدیریت کیفیت را پوشش می‌دهد. همان‌طور که گفتیم QC، کیفیت محصول را با بررسی واقعی آن تضمین می‌کند. اما QA همه چیز در مورد فرایندها، روش‌ها و فعالیت‌ها برای توسعه یک محصول باکیفیت است. هدف اولیه کنترل کیفیت، کشف خطاها یا هر رفتار غیرمنتظره محصول و رفع آن‌ها قبل از عرضه به کاربران نهایی است. این فرایند تضمین می‌کند که محصول با نیازهای تجاری و مشتری مطابقت دارد و قابل‌اعتماد و سازگار است.
چرا QA مهم است؟
QA مهم است؛ زیرا داشتن دستورالعمل‌ها و استانداردهایی برای آموزش، مستندسازی، نظارت و ممیزی در طول تولید به نفع سازمان است. دستورالعمل‌های QA یک تلاش مستمر برای بهبود کیفیت فرایند و محصولات است و پروژه‌ها را با همسو کردن تلاش‌های اعضای تیم در راستای اهداف مدیریت کیفیت در محدوده و مسیر استاندارد نگه می‌دارد.
چرا QC مهم است؟
QC مهم است؛ زیرا مشکلات و عیوب را در صورت بروز شناسایی و تصحیح می‌کند تا مطمئن شود محصول نهایی با بالاترین کیفیت ممکن تولید می‌شود. بدون کنترل کیفیت، سازمان نمی‌تواند مطمئن باشد که محصول با نیازهای مشتریان مطابق است یا خیر. یک فرایند QC مناسب منجر به رضایت مشتریان می‌شود که انگیزه بیشتری برای وفاداری به شرکت دارند.
از QC استفاده کنیم یا QA؟
برای انتخاب بین تضمین کیفیت یا کنترل کیفیت، در نظر بگیرید که می‌خواهید رویه‌های کنترلی را در کدام بخش از فرایند داشته باشید. در نظر دارید با بررسی پارامترهای کیفیت در طول فرایند به محصول ایده‌آل برسید یا با بازرسی محصول نهایی از نقص‌ها جلوگیری کنید. درواقع هر دو این موارد برای داشتن یک سیستم کارآمد و مؤثر لازم است.
جمع‌بندی
تضمین کیفیت یا QA به معنای ارائه ضمانت به مشتریان موردنظر توسط یک سازمان است که یک محصول یا خدمات خاص مطابق انتظار آن‌ها عمل می‌کند، تمام استانداردهای کیفیت را برآورده می‌کند و عاری از اشکالات و خطاها است. این فرایند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و روش‌ها برای اطمینان از مطابقت محصول یا خدمات با استانداردهای نظارتی است. استفاده از QA و QC به‌صورت هم‌زمان، شما را به یک سیستم ایده‌آل با حداقل خطا می‌رساند.
از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟
اولین نکته‌ای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامه‌ای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نام‌برده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.
دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.
