استانداردهای ایزو چیست؟ آشنایی با انواع استانداردهای iso

استانداردهای ایزو مجموعه‌ای از راهکارها، رویه‌ها و دستورالعمل‌هایی هستند که به منظور بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها و ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات در سطح جهانی ارائه شده‌اند. ISO، سازمان بین‌المللی استانداردسازی است که استانداردهایی را تدوین کرده و انتشار می‌دهد. در این مقاله به بررسی انواع استانداردهای iso و فرآیند پیاده‌سازی آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

استاندارد ایزو چیست؟

استانداردها نقش بسیار مهمی در هر صنعت و حوزه‌ای ایفا می‌کنند. یکی از معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین استانداردها، استانداردهای ایزو هستند که به عنوان راهکارهایی برای بهبود عملکرد و کیفیت در سازمان‌ها شناخته می‌شوند. کاربرد این استانداردها معمولاً به صورت داوطلبانه است، اما بسیاری از سازمان‌ها از آن‌ها برای ارتقاء و بهبود کیفیت فرآیندها استفاده می‌کنند. هدف اصلی استفاده از آن‌ها، ایجاد یک فرآیند استاندارد و قابل اعتماد برای تضمین کیفیت و کارایی محصولات و خدمات است.

به طور کلی، گواهینامه‌های ایزو یک ابزار قدرتمند برای بهبود عملکرد و کیفیت در هر صنعتی هستند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا متناسب با معیارهای بین‌المللی توسعه و پیشرفت داشته باشند.

تعریف استانداردهای ایزو

استانداردهای iso مجموعه‌ای از راهکارها، رویه‌ها و نکاتی هستند که به منظور ارتقاء کیفیت، بهبود عملکرد و استانداردسازی فرآیندها و محصولات در یک سازمان طراحی شده‌اند. این استانداردها به صورت بین‌المللی توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ایزو) تدوین و انتشار می‌یابند.

iso  مخفف چیست؟

ISO مخفف “International Organization for Standardization” به معنای “سازمان بین‌المللی استانداردسازی” است. این سازمان وظیفه تدوین استانداردهای جهانی برای بهبود کیفیت، ایمنی، و بهره‌وری در حوزه‌های مختلف را بر عهده دارد. هدف ISO کمک به هماهنگ‌سازی استانداردها در سطح بین‌المللی و تسهیل تجارت و ارتباطات است.

انواع استانداردهای ایزو

استفاده از استانداردها در یک سازمان اهمیت بسیار زیادی دارد. به عنوان مثال به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را بهبود بخشند، کیفیت خدمات یا محصولات خود را افزایش دهند و بهبود مستمری را در کارکردهای خود تجربه کنند. همچنین به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا از رقبا پیشی بگیرند، اعتماد مشتریان را جلب کنند و به وضوح مسیری برای پیشرفت و توسعه را ایجاد کنند.

 همچنین، استفاده از استانداردها سازمان‌ها را در راستای رعایت قوانین و مقررات مربوط به صنعت یا حوزه فعالیتشان و حفظ اطمینان مشتریان و جلب بازارهای جدید، یاری می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت استفاده از استانداردها سازمان‌ها را به سوی بهبودی مداوم و دستیابی به اهداف عملیاتی، مالی و استراتژیک هدایت می‌کند.

آشنایی با انواع استانداردهای ISO و کاربردهای آن‌ها

همان‌طور که گفتیم هر استاندارد ایزو، مجموعه‌ای از راهکارها و الزامات است که به منظور بهبود عملکرد، کیفیت و استانداردسازی در حوزه‌های مختلف طراحی شده‌ است. این استانداردها شامل الزاماتی در زمینه‌های کیفیت، محیط‌زیست، ایمنی، فنی، خدماتی و… هستند که به صورت بین‌المللی منتشر می‌شوند تا به سازمان‌ها کمک کنند با معیارهای بین‌المللی کیفیت و عملکرد مطابق شوند. در ادامه برخی از انواع استانداردهای iso را بررسی می‌کنیم:

• استانداردهای کیفیت: برای بهبود فرآیندها و محصولات در یک سازمان کاربرد دارند. مهم‌ترین استاندارد این دسته، ایزو ۹۰۰۱ است.
• استانداردهای محیط‌زیست: برای مدیریت مسائل محیطی و کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست طراحی شده‌اند. مهم‌ترین استاندارد این دسته، ایزو ۱۴۰۰۱ است.
• استانداردهای ایمنی: برای تضمین ایمنی و سلامت کارکنان و مشتریان در محیط کار استفاده می‌شوند. مهم‌ترین استاندارد این دسته، ایزو ۴۵۰۰۱ است.
• استانداردهای فنی: برای مشخص‌کردن الزامات فنی و عملکرد محصولات یا خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند. یک نمونه از استاندارد این دسته، ایزو ۲۷۰۰۱ یا استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات است.
• استانداردهای خدمات: برای بهبود کیفیت و ارائه خدمات به مشتریان طراحی شده‌اند. ایزو ۲۰۰۰۰ به‌عنوان استاندارد مدیریت خدمات فناوری در این دسته قرار می‌گیرد.

لیست استانداردهای ایزو

سازمان ایزو تاکنون بیش از ۲۳۰۰۰ استاندارد را منتشر کرده است. در ادامه تنها چند نمونه از استانداردهای محبوب ایزو که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر کدام وظایف خاص خود را در بهبود عملکرد و کیفیت سازمان‌ها دارند را معرفی می‌کنیم:

1. ایزو ۹۰۰۱: استاندارد مدیریت کیفیت
2. ایزو ۱۴۰۰۱: استاندارد مدیریت محیط‌زیست
3. ایزو ۴۵۰۰۱: استاندارد مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی
4. ایزو ۲۷۰۰۱: استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات
5. ایزو ۲۲۰۰۰: استاندارد مدیریت ایمنی غذایی
6. ایزو ۵۰۰۰۱: استاندارد مدیریت انرژی
7. ایزو ۳۱۰۰۰: استاندارد مدیریت ریسک
8. ایزو ۱۰۰۰۶: استاندارد مدیریت کیفیت پروژه‌ها
9. ایزو ۲۱۵۰۰: استاندارد مدیریت پروژه

الزامات استانداردهای ایزو چیست؟

الزامات ایزو به مجموعه‌ای از موارد و شرایطی اشاره دارد که سازمان‌ها باید برآن‌ها پایبند باشند تا مطابق با استاندارد مربوطه عمل کنند. این الزامات شامل مفاهیم اساسی و اصولی است که برای رسیدن به استانداردهایی مشخص و ارائه محصولات و خدمات با کیفیت و قابل اطمینان ضروری است و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندها و فعالیت‌های خود را بهبود دهند و به معیارهای بین‌المللی کیفیت و عملکرد دست یابند. به عنوان مثال، در استاندارد ایزو ۹۰۰۱ که مربوط به مدیریت کیفیت است، الزاماتی مانند برقراری سیستم مدیریت کیفیت، تعیین مسئولیت‌ها و اختیارات، انجام ارزیابی‌های دوره‌ای و بهبود مستمر وجود دارد.

فرآیند پیاده‌سازی استانداردهای ایزو

فرآیند پیاده‌سازی استانداردهای iso شامل چند مرحله اصلی است که به ترتیب شامل تعیین نیازمندی‌ها، طراحی سیستم، اجرا، ارزیابی و بهبود می‌شوند. هر یک از این مراحل اهمیت بسیاری در فرآیند بهبود و استانداردسازی سازمان دارند.

این فرایند به صورت خلاصه به این صورت است که ابتدا، نیازمندی‌های سازمان را مورد بررسی قرار دهیم و تصمیم می‌گیریم که کدام استاندارد برای ما مناسب است. سپس باید سیستمی برای اجرای استاندارد طراحی کنیم که شامل ایجاد فرآیندها، فرم‌ها و دستورالعمل‌های مورد نیاز باشد. در مرحله بعدی، سیستم طراحی شده را اجرا و راه‌اندازی کرده و کارکنان را با آموزش‌های لازم آشنا می‌کنیم. در نهایت، سیستم ارزیابی و بهبود اجرا می‌شود تا اطمینان حاصل کنیم که الزامات استانداردهای ایزو به درستی پیاده‌سازی شده‌اند و عملکرد سازمان بهبود یافته است. این فرآیند ادامه پیدا می‌کند و با ارزیابی‌های دوره‌ای و بهبودهای مداوم، استانداردها به صورت مداوم در سازمان تقویت می‌شوند و ارتقاء می‌یابند.

مزایا استفاده از استانداردهای ایزو

1. بهبود کیفیت محصولات و خدمات:
   استانداردهای ایزو تضمین می‌کنند که فرآیندها و محصولات با معیارهای بین‌المللی سازگار باشند، که باعث افزایش کیفیت می‌شود.
2. افزایش اعتماد مشتریان:
   دریافت گواهینامه ایزو نشان‌دهنده تعهد سازمان به کیفیت و ایمنی است و اعتماد مشتریان را جلب می‌کند.
3. ارتقای رقابت‌پذیری:
   رعایت استانداردهای ایزو به سازمان‌ها کمک می‌کند در بازارهای داخلی و بین‌المللی رقابت بهتری داشته باشند.
4. کاهش هزینه‌ها:
   با بهینه‌سازی فرایندها و کاهش خطاها، هزینه‌های تولید و عملیاتی کاهش می‌یابد.
5. دسترسی به بازارهای بین‌المللی:
   داشتن گواهینامه ایزو برای صادرات محصولات و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی الزامی یا یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود.

معایب استفاده از استانداردهای ایزو

1. هزینه‌های بالا:
   پیاده‌سازی و اخذ گواهینامه ایزو می‌تواند هزینه‌بر باشد، به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک.
2. زمان‌بر بودن:
   فرایندهای لازم برای تطبیق با استانداردها و دریافت گواهینامه ممکن است زمان زیادی صرف کند.
3. نیاز به نیروی انسانی متخصص:
   اجرای موفق ایزو نیازمند آموزش کارکنان و استفاده از مشاوران خبره است که هزینه‌ اضافی ایجاد می‌کند.
4. چالش در حفظ و به‌روزرسانی:
   استانداردها معمولاً به‌روزرسانی می‌شوند و سازمان‌ها باید به طور مداوم فرایندهای خود را تطبیق دهند.
5. تمرکز بیش از حد بر مستندسازی:
   الزامات دقیق برای مستندسازی ممکن است انعطاف‌پذیری و خلاقیت سازمان را محدود کند.

فعالیت سازمان بین‌المللی ایزو چگونه است؟

سازمان بین‌المللی ایزو (ISO) با گرد هم آوردن متخصصان از سراسر جهان فعالیت می‌کند تا استانداردهای بین‌المللی را تدوین و منتشر کند. این سازمان با همکاری کمیته‌های فنی، سازمان‌های دولتی و غیردولتی، و متخصصان صنعتی، استانداردهایی را طراحی می‌کند که کیفیت، ایمنی و بهره‌وری را در صنایع مختلف تضمین کنند. ایزو فعالیت‌های خود را باهدف ایجاد هماهنگی جهانی در فرایندها و محصولات هدایت می‌کند تا تجارت و توسعه پایدار تسهیل شود.

عدد بعد از حروف iso نشانه چیست؟

عدد بعد از حروف ISO نشان‌دهنده یک کد شناسایی است که هر استاندارد خاص را مشخص می‌کند. این عدد، موضوع و حوزه‌ای که استاندارد برای آن تدوین شده را تعریف می‌کند و به سازمان‌ها و افراد کمک می‌کند تا به‌راحتی استاندارد موردنظر خود را در میان صدها استاندارد ایزو شناسایی کنند. این ساختار عددی نظم و دقت بیشتری به سیستم استانداردسازی بین‌المللی می‌بخشد و از ابهام در استفاده و ارجاع به استانداردها جلوگیری می‌کند.

به‌عنوان‌مثال، ISO 9001 مربوط به مدیریت کیفیت و ISO 14001 مربوط به مدیریت محیط‌زیست است. هر عدد نمایانگر دسته‌بندی و هدف استاندارد در چارچوب ایزو است.

تفاوت استاندارد با ایزو چیست؟

تفاوت بین استاندارد و ایزو در این است که «استاندارد» به مجموعه‌ای از قوانین، مقررات یا رویه‌های مشخص اشاره دارد که توسط یک سازمان، صنعت یا جامعه تعیین شده‌اند و هدف آن ایجاد یک معیار مشترک برای اجرای یک فرآیند یا تولید یک محصول است. اما «ایزو» به سازمان بین‌المللی استانداردسازی اشاره دارد که مسئول تعیین و انتشار استانداردها به صورت بین‌المللی است. بنابراین، ایزو نه تنها استانداردهای خود را تعریف می‌کند، بلکه به ترویج و ارتقاء استفاده از استانداردها در سطح جهانی نیز می‌پردازد. در واقع، استانداردهای ایزو معمولاً توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی تدوین و برای استفاده در سراسر دنیا منتشر می‌گردند.

جمع‌بندی

استانداردهای ایزو ابزارهای قدرتمندی هستند که به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به معیارهای بین‌المللی کیفیت و عملکرد دست یابند. همچنین علاوه بر افزایش اعتماد مشتریان، به کاهش هزینه‌ها و ریسک‌ها نیز کمک می‌کنند. با پیاده‌سازی این استانداردها، سازمان‌ها می‌توانند کیفیت محصولات و خدمات خود را ارتقا دهند. بنابراین، استفاده از استانداردهای iso برای هر سازمانی موثر و حیاتی است و می‌تواند به بهبود عملکرد و رشد پایدار آنها کمک کند.

سوالات متداول

در این مقاله بررسی کردیم که استانداردهای ایزو ابزارهای قدرتمندی هستند که به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا بهبود عملکرد خود را بهبود بخشند و به معیارهای بین‌المللی کیفیت و عملکرد دست یابند. در ادامه به برخی سوالات متداول در این باره پاسخ می‌دهیم:

از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟

اولین نکته‌ای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامه‌ای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نام‌برده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.

دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.

در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.

---