انواع ایزو – لیست ۱۴ ایزو محبوب و کاربرد آنها
انواع ایزو قابل اخذ برای کسبوکارهای مختلف، دامنه گستردهای دارد. کسبوکارها باید استانداردی را انتخاب کنند که بیشترین ارتباط را با عملیات و محصولاتشان دارد. مدیریت کسبوکار باید با انواع گواهینامهها و الزامات آنها آشنا شود تا بتواند استانداردهای مناسب سازمان خود را تشخیص دهد. اخذ گواهینامه ایزو متناسب با حیطه فعالیت سازمان، از یک مرجع صدور معتبر، به پیشرفت سازمان کمک بسیاری میکند. در این مقاله توضیحاتی درباره شماری از استانداردهای مهم ایزو آوردهایم. برای کسب اطلاعات دقیقتر میتوانید از راهنماییهای کارشناسان مرجع صدور موردنظرتان استفاده کنید.
آنچه در این مطلب میخوانید:
- استاندارد ایزو
- انواع ایزوها بر اساس نهادهای اعتباربخشی
- ایزوهای عمومی و تخصصی
- انواع ایزو
- ایزو ۹۰۰۱ (استاندارد مدیریت کیفیت)
- ایزو ۱۴۰۰۱ (استاندارد مدیریت زیستمحیطی)
- ایزو ۴۵۰۰۱ (استاندارد بهداشت و ایمنی شغلی)
- گواهینامه IMS (ایزو ۹۰۰۱ – ایزو ۱۴۰۰۱ – ایزو ۴۵۰۰۱)
- گواهینامه HSE (سلامت، ایمنی و محیطزیست)
- ایزو ۱۰۰۰۴ (استاندارد رضایتمندی مشتریان)
- ایزو ۱۰۰۰۲ (مدیریت رسیدگی به شکایات مشتری)
- ایزو ۲۲۰۰۰ (استاندارد مدیریت ایمنی مواد غذایی)
- گواهینامه GMP (شیوههای خوب تولید)
- گواهینامه HACCP (کنترل مخاطرات در صنایع غذایی)
- ایزو ۱۷۰۲۵ (استاندارد صلاحیت آزمایشگاههای تست و کالیبراسیون)
- ایزو IATF 16949 (استاندارد مدیریت کیفیت در صنعت خودرو و قطعات خودرو)
- ایزو ۲۷۰۰۱ (استاندارد امنیت اطلاعات)
- ایزو ۲۱۵۰۰ (استاندارد مدیریت پروژه)
- جمعبندی
- سوالات متداول
- از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟
استاندارد ایزو
استانداردهای ایزو به کسبوکارها کمک میکنند معیارهای بینالمللی شناخته شده برای تضمین کیفیت و ایمنی محصول، امنیت محیط کار، مدیریت مصرف انرژی و غیره را اجرایی کنند و از مزایای آن بهرهمند شوند. اخذ گواهینامههای ایزو تأیید میکند سازمان به استانداردهای جهانی کیفیت، تولید و تجارت پایبند است. این امر علاوه بر کارکردهای درونسازمانی، به افزایش اعتبار سازمان و جلب اعتماد مشتریان و شرکای تجاری کمک میکند.
انواع ایزوها بر اساس نهادهای اعتباربخشی
خود سازمان ایزو برای استانداردهایی که منتشر میکند، گواهینامه صادر نمیکند. مراجع صدور فعال در کشورهای مختلف وظیفه انجام ممیزی و صدور گواهینامه را برعهده دارند. همه مراجع صدور باید تحت نظارت یک نهاد اعتباربخشی بالادستی باشند. این مراجع اعتبار خود را از نهاد اعتباربخشی بالادستیای که تحت نظارتش هستند میگیرند. بر همین اساس گواهینامههای معتبر ایزو به دو دسته تقسیم میشوند:
- گواهینامههای ایزو تحت نظارت نهاد اعتباربخشی IAF
- گواهینامههای ایزو تحت نظارت نهاد اعتباربخشی ASCB
ایزوهای عمومی و تخصصی
سازمان ایزو استانداردهای بسیاری برای صنایع مختلف منتشر کرده است که همه زمینهها را، از مدیریت کیفیت گرفته تا سیستمهای مدیریت زیستمحیطی و مدیریت انرژی پوشش میدهند. انواع ایزو، با توجه به دامنه کاربردشان به دو دسته تقسیم میشوند:
دسته اول استانداردهای عمومی هستند که روی بهبود پارامترهای کلی تمرکز دارند. همچنین برای کسبوکارهای مختلف، صرفنظر از زمینه فعالیت یا تعداد پرسنل، قابل اخذ و پیادهسازی هستند. این استانداردها عموماً شامل الزاماتی برای پیادهسازی یک سیستم مدیریت کارآمد در زمینههای مختلف مثل کیفیت، بهداشت و ایمنی، رسیدگی به شکایات مشتریان و غیره هستند.
دسته دوم استانداردهای تخصصی هستند که محدوده نظارت مشخصتر و جزئیتری دارند. این استانداردها برای صنایع بهخصوصی تدوین شدهاند. مثلاً استاندارد ایزو ۲۲۰۰۰ روی ایمنی مواد غذایی تمرکز دارد و فقط برای صنایع فعال در این زمینه قابل اخذ است. یا استاندارد ایزو ۱۷۰۲۵ روی صحت و سازگاری نتایج آزمایشگاهی تمرکز دارد و برای مراکز آزمایشگاهی تدوین شده است.
انواع ایزو
سازمان ایزو تاکنون بیش از ۲۰۰۰۰ استاندارد بینالمللی منتشر کرده است. این استانداردها حوزههای گستردهای از فناوری گرفته تا ایمنی مواد غذایی، خدمات، کشاورزی، مراقبتهای بهداشتی و غیره را پوشش میدهند. هر کسبوکار با توجه به زمینه فعالیت خود میتواند تعدادی از این گواهینامهها را اخذ و پیادهسازی کند. در ادامه با تعدادی از محبوبترین گواهینامههای ایزو، به اختصار آشنا میشویم:
ایزو ۹۰۰۱ (استاندارد مدیریت کیفیت)
ایزو ۹۰۰۱ رعایت الزامات کیفیت را در تولید محصولات و ارائه خدمات بررسی میکند. کسبوکارهای مختلف میتوانند با اخذ این گواهینامه تعهد خود را نسبت به تأمین سطح بالای کیفیت نشان دهند. این امر باعث میشود مشتریها، برای استفاده از خدمات و انجام تجارتهای مختلف به کسبوکار شما اعتماد کنند.
ISO9001 یک استاندارد عمومی است و اخذ آن به شرکتهای مختلف کمک میکند کنترل بیشتری روی فرایندهای خود داشته باشند. رعایت الزامات این گواهینامه باعث کاهش هزینهها، بهینهسازی برنامهها و کاهش ریسک میشود.
ایزو ۱۴۰۰۱ (استاندارد مدیریت زیستمحیطی)
ایزو ۱۴۰۰۱ الزامات طراحی و پیادهسازی یک سیستم مدیریت زیست محیطی مؤثر را توضیح میدهد. همچنین چارچوبها و دستورالعملهایی برای افزایش تاثیرگذاری این سیستم پیشنهاد میکند.
اخذ گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ نشان میدهد که فعالیت کسبوکار شما مطابق با قوانین حفاظت از محیطزیست است. این استاندارد به شما در دستیابی به بازارهای جدید و تقویت روابط با مشتریها کمک میکند. ISO 14001 یک استاندارد عمومی است و هر کسبوکاری، با هر تعداد نیرو و با هر زمینه فعالیت میتواند گواهینامه آن را دریافت کند.
ایزو ۴۵۰۰۱ (استاندارد بهداشت و ایمنی شغلی)
ایزو ۴۵۰۰۱ استانداردی بینالمللی برای سیستمهای مدیریت بهداشت و ایمنی حرفهای (OHSMS) است. در سالهای اخیر جایگزین استاندارد OHSAS 18001 شده است. اخذ ایزو ۴۵۰۰۱ الزاماتی برای مدیریت سلامت و ایمنی و پیشگیری از بروز حوادث در محل کار تعیین میکند. همچنین به شما کمک میکند ریسکهای محیط کار را بهتر کنترل کنید و مسئولیت اجتماعی کسبوکارتان را برای تأمین ایمنی کارکنان بهدرستی برعهده بگیرید.
هدف از گرفتن ایزو ۴۵۰۰۱ کاهش آسیبها و بیماریهای ناشی از شغل، حفاظت از سلامت جسمی و روانی کارکنان و ارتقای سلامتی آنها است. از الزامات گواهینامه ایزو ۴۵۰۰۱ در تمام صنایع و سازمانها میتوان استفاده کرد. این الزامات شامل مجموعهای از قوانین و شیوههای پیشگیری از خطرات و افزایش ایمنی و بهداشت شغلی است و خطرات تهدیدکننده سلامتی را به حداقل میرساند.
گواهینامه IMS (ایزو ۹۰۰۱ – ایزو ۱۴۰۰۱ – ایزو ۴۵۰۰۱)
گواهینامه IMS (سیستم مدیریت یکپارچه) یکی از انواع ایزو ترکیبی است که سه سیستم مدیریت کیفیت، مدیریت محیطزیست و مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی را در یک سیستم مدیریت واحد، جامع و هماهنگ ترکیب میکند. تمام استانداردهای سیستم مدیریت که در بالا به آنها اشاره شد، نیازمند خطمشی، هدف، بررسی مدیریتی و همچنین ارزیابی ریسک و کنترل ریسکهای شناسایی شده هستند.
اخذ IMS نشاندهنده توجه سازمان شما به وظایفش در قبال مراجعان و همچنین کارکنان مجموعه است. پیادهسازی آن با یکپارچهسازی منابع و فرایندها، بازده کلی سیستم را افزایش میدهد و باعث صرفهجویی در زمان و هزینه میشود.
گواهینامه HSE (سلامت، ایمنی و محیطزیست)
گواهینامه HSE-MS یا سیستم مدیریت بهداشت شغلی، ایمنی و محیطزیست یک سیستم کلی برای رعایت مقررات و استفاده از روشها و فرایندهای طراحیشده است. هدف این سیستم محافظت از محیطزیست، کارکنان و مشتریان در برابر انواع آسیبها است.
صدور گواهینامه HSE نشان میدهد که کسبوکار شما در مسیر رعایت بهداشت، تأمین ایمنی و حفاظت از محیطزیست حرکت میکند. سازمانها با اخذ گواهینامه HSE تضمین میکنند فعالیتهای آنها به مشتریان، کارکنان و محیطزیست، آسیبی وارد نمیکند.
ایزو ۱۰۰۰۴ (استاندارد رضایتمندی مشتریان)
ایزو ۱۰۰۰۴ یک استاندارد بینالمللی است که سازمانها با اخذ آن میتوانند میزان رضایت مشتریها از محصولات و خدمات خود را بررسی کنند. علاوه بر این، الزامات گواهینامه ایزو ۱۰۰۰۴ راهکارهایی برای افزایش رضایت مشتریان به کسبوکارها ارائه میکند.
این استاندارد یک استاندارد عمومی است که برای استفاده توسط هر سازمانی صرفنظر از زمینه فعالیت و تعداد پرسنل و یا محصولات و خدماتی که ارائه میدهد، در نظر گرفته شده است. بهکارگیری این استاندارد از طریق طبقهبندی نیازهای مشتریان، شرکت را به سمت مشتریمداری سوق میدهد و به افزایش رضایت مشتریها از خدمات و محصولات مجموعه کمک میکند.
ایزو ۱۰۰۰۲ (مدیریت رسیدگی به شکایات مشتری)
ایزو ۱۰۰۰۲ دستورالعملهایی برای بهبود سیستم مدیریت شکایات ارائه میدهد و به سازمانها در شناسایی علل شکایات و چگونگی رفع آنها کمک میکند. پیادهسازی الزامات گواهینامه ایزو ۱۰۰۰۲ به شرکتها این امکان را میدهد که با اصلاح فرایندهای معیوب، عوامل شکایات را حذف و از اعتبار برند خود محافظت کنند. گواهینامه ایزو ۱۰۰۰۲ یک فرایند پیشنهادی برای رسیدگی به شکایات است و شرکتهای مختلف، صرفنظر از بزرگی و کوچکی یا زمینه فعالیتشان، میتوانند برای اخذ آن به مراجع صدور مراجعه کنند.
اگر رسیدگی به شکایت دریافتی را بهموقع و مؤثر انجام ندهید، مشتری ناراضی در مورد تجربیات خود با اطرافیانش صحبت میکند و به اعتبار کسبوکار شما آسیب میرساند. صدور ایزو ۱۰۰۰۲ علاوه بر این که جلو این اتفاق را میگیرد، مزایای دیگری نیز برای مجموعه شما به همراه میآورد؛ از جمله: کاهش هزینههای عملیاتی، حفظ مشتری، افزایش وفاداری مشتری، کاهش آسیب به اعتبار برند و بازار آن، افزایش تعداد مشتری و سودآوری کسبوکار، مزیت رقابتی، بهبود کارایی سیستم.
ایزو ۲۲۰۰۰ (استاندارد مدیریت ایمنی مواد غذایی)
ایزو ۲۲۰۰۰ یک استاندارد سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی است که میتواند برای هر سازمانی که در یک یا چند بخش از زنجیره تولید و توزیع مواد غذایی فعال است، اعمال شود؛ از جمله کسبوکارهایی که در زمینه تولید مواد غذایی فعالیت میکنند، خردهفروشان مواد غذایی و همچنین شرکتهای خدماتی مرتبط با مواد غذایی (حملونقل و توزیع).
این استاندارد بر بخشهای مختلف تولید یا کشت و فراوری و همچنین توزیع مواد غذایی نظارت دارد و برای سازمانهای مختلف فعال در زنجیره تأمین غذا، صرفنظر از بزرگی و کوچکی صادر میشود. شرکتها با اخذ ایزو ۲۲۰۰۰ و پیادهسازی آن، به مشتریها و نهادهای مربوطه اطمینان میدهند که تولیدات آنها ایمن است و مصرفشان خطری در پی ندارد. این گواهینامه از مصرفکنندگان محافظت میکند و همچنین، در صنعت غذا برای کسبوکار شما اعتبار به همراه میآورد.
گواهینامه GMP (شیوههای خوب تولید)
گواهینامه GMP (شیوههای خوب تولید) الزامات و شرایط عملیاتی لازم برای اطمینان از رعایت بهداشت در کل زنجیره تولید مواد غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی و همچنین برخی تجهیزات پزشکی را تعیین میکند. اخذ گواهینامه GMP به منظور تضمین ایمنی محصولات و کاهش احتمال آلودگی محصول از منابع داخلی و خارجی انجام میشود.
گواهینامه GMP مجموعهای از دستورالعملها برای تمامی مراحل تأمین و فراوری مواد اولیه، تولید، بستهبندی، انبارکردن و توزیع محصول ارائه میکند. این دستورالعملها مورد تأیید سازمان غذا و دارو هستند و اطمینان مصرفکننده را جلب میکنند.
گواهینامه HACCP (کنترل مخاطرات در صنایع غذایی)
گواهینامه HACCP یک سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی است که به تحلیل خطرات بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی مربوط به تهیه، تولید، جابهجایی و مصرف محصولات غذایی میپردازد و راهکارهایی برای کنترل این خطرات ارائه میدهد.
HACCP یکی از انواع ایزو و نشاندهنده تعهد مؤسسه شما به رعایت مقررات ایمنی مواد غذایی است. اخذ این استاندارد بینالمللی به شرکتها برای کنترل مؤثر ایمنی مواد غذایی کمک میکند و به مصرفکنندهها اطمینان میدهد محصول تولیدی شما سالم و ایمن است.
ایزو ۱۷۰۲۵ (استاندارد صلاحیت آزمایشگاههای تست و کالیبراسیون)
ایزو ۱۷۰۲۵ یک استاندارد حیاتی برای آزمایشگاههای تست و کالیبراسیون است و چارچوبی برای اطمینان از صحت، دقت، بیطرفی و سازگاری نتایج آزمایشگاهی ارائه میدهد. این استاندارد در سطح جهانی شناخته شده است و برای همه آزمایشگاهها، با هر تعداد پرسنل قابل اخذ و پیادهسازی است. مزایای صدور ایزو ۱۷۰۲۵ برای آزمایشگاهها عبارت است از: بهبودکیفیت نتایج، افزایش اعتبار مجموعه، افزایش اعتبار نتایج آزمایشها و جلب رضایت مشتری، مزیت رقابتی.
ایزو IATF 16949 (استاندارد مدیریت کیفیت در صنعت خودرو و قطعات خودرو)
گواهینامه IATF 16949 یکی از معروفترین انواع ایزو برای صنعت خودرو است و روی مدیریت کیفیت تمرکز دارد. اخذ این استاندارد تضمین میکند محصولات شما باکیفیت و مطابق با انتظارات دقیق صنعت خودرو تولید میشود. گواهینامه IATF 16949 الزاماتی برای طراحی و توسعه، تولید، مونتاژ و نصب محصولات مرتبط با خودرو و همچنین خدمات مربوط به صنعت خودرو تعریف میکند و اخذ آن به مشتریها و شرکای تجاری اطمینان میدهد که سازمان شما به یک زنجیره تأمین سالم، مؤثر و مداوم متعهد است.
ایزو ۲۷۰۰۱ (استاندارد امنیت اطلاعات)
ایزو ۲۷۰۰۱ استانداردی است که به سازمانها در مدیریت امنیت اطلاعات کمک میکند. گواهینامه ایزو ۲۷۰۰۱ مجموعهای از الزامات و معیارهای ارزیابی برای کنترل امنیت اطلاعات در یک مجموعه ارائه میکند. اخذ این گواهینامه، امنیت اطلاعات را تحت کنترل مستقیم مدیریت سیستم قرار میدهد و راهکارهایی برای محرمانه، یکپارچه و در دسترس نگه داشتن دادههای ذخیره شده پیشنهاد میکند.
اگر سازمانها نتوانند دادهها را ایمن و برای مراجعههای ضروری در دسترس نگه دارند، در معرض ضرر و زیان مالی، آسیب به اعتبار مجموعه، جریمههای احتمالی و یا پیگرد قانونی قرار میگیرند. دیگر مزایا و قابلیتهای ایزو ۲۷۰۰۱ عبارتاند از: یکپارچهسازی ساده با دیگر استانداردهای مدیریت سیستم، جلب اعتماد مشتریان، کاهش خطرات امنیتی و اطلاعاتی مثل از دست رفتن دادهها، سرقت و فساد، کاهش هزینهها، افزایش بازده فرایندها و مزیت رقابتی.
ایزو ۲۱۵۰۰ (استاندارد مدیریت پروژه)
ایزو ۲۱۵۰۰ استاندارد مدیریت پروژه است که با استفاده از روشها، ابزارها و تکنیکهای پیشنهادی ، بهترین و بهینهترین روش را برای به سرانجام رساندن یک پروژه پیشنهاد میکند. دستورالعملهای این استاندارد راههایی برای تخمین منابع و بودجه موردنیاز و مدت زمان تحویل پروژهها اراده میدهند و به شما در برنامهریزی، مدیریت و نظارت بر پیشرفت یک پروژه کمک میکنند. اخذ این گواهینامه نشان میدهد شما مهارتهای لازم برای رهبری یک پروژه را دارید و میتوانید یک تیم را به طور مؤثر مدیریت کنید.
جمعبندی
سازمان ایزو استانداردهای بسیاری برای صنایع مختلف منتشر کرده است که حوزههای گستردهای از فناوری گرفته تا ایمنی مواد غذایی، خدمات، کشاورزی، مراقبتهای بهداشتی و غیره را پوشش میدهند. کسبوکارها باید استانداردی را انتخاب کنند که بیشترین ارتباط را با عملیات و محصولاتشان دارد. اخذ گواهینامه مربوط به حوزه فعالیت سازمان، به پیشرفت سازمان و جلب رضایت مشتری کمک میکند. تعدادی از پرکاربردترین انواع ایزو عبارتاند از: ایزو ۹۰۰۱، ایزو ۱۴۰۰۱، ایزو ۴۵۰۰۱، ایزو ۱۰۰۰۴، ایزو ۱۰۰۰۲
سوالات متداول
در این مقاله بررسی کردیم که پیادهسازی استانداردهای ایزو معمولاً بهبودهای قابل ملاحظه در کیفیت، ایمنی، کارایی و اعتبار سازمان ایجاد میکنند. این استانداردها با ایجاد یک چارچوب سیستماتیک برای مدیریت فرآیندها، به سازمانها کمک میکنند تا بهبود مستمر را در تمام ابعاد فعالیتهای خود تجربه کنند.
ایزو یک سازمان بینالمللی است که استانداردها و مقررات مختلف را تدوین کرده و ارائه میدهد. کلمه «ایزو» از یونانی “isos” گرفته شده و به معنای «یکسان» یا «متحد» است.
استانداردهای ایزو به تضمین کیفیت، ایمنی و هماهنگی در محصولات و خدمات مختلف در سطح جهانی میپردازند. گواهینامههای ایزو نشاندهنده تطابق با این استانداردهای مشخص هستند و اعتباری جهانی برای سازمان ایجاد میکند..
استانداردهای ایزو در بسیاری از زمینهها و صنایع مختلف وجود دارند. به عنوان مثال، استانداردهای ایزو در زمینه مدیریت کیفیت (مانند ایزو ۹۰۰۱)، امنیت اطلاعات (مانند ایزو ۲۷۰۰۱)، محیطزیست (مانند ایزو ۱۴۰۰۱) و… وجود دارند.
این گواهینامهها به سازمانها کمک میکنند تا اعتماد مشتریان و همکاران را جلب کرده و با بهبود فرآیندها و کیفیت، عملکرد خود را ارتقاء دهند.
از کجا گواهینامه ایزو بگیریم؟
اولین نکتهای که برای دریافت گواهینامه انواع استانداردها باید به آن توجه داشته باشید این است که گواهینامهای معتبر است که از مراجع صدور تحت اعتبار IAF یا ASCB صادر شود. پیش از عقد قرارداد و دریافت گواهینامه حتما بررسی کنید که نام مرجع صدور در لیست منتشر شده در سایت نهادهای نامبرده قابل مشاهده باشد؛ در غیر این صورت گواهی فاقد اعتبار خواهد بود.
دومین نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که برای دریافت خدمات مشاوره یا صدور باید به دفتری مراجعه کنید که دارای پروانه و مجوز رسمی دولتی در آن حیطه باشد تا امکان پیگیری و استیفای حقوق در صورت بروز هر گونه مشکل برای شما محفوظ بماند.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و راهنمایی جهت دریافت گواهینامه ایزو معتبر میتوانید از خدمات مشاوره رایگان مجموعه EIQM CET از طریق تماس با ما بهره ببرید.
